Çocuğunuza sınav kaygısı konusunda nasıl yardımcı olabilirsiniz?
- Ayça Özbatır

- 3 May 2021
- 5 dakikada okunur

Her ne kadar bu dönemde farklı stres kaynakları ile uğraşsak da, çok değil, kısa bir süre sonra lise ve üniveriste sınavları var. Şu anda pek çok ailenin, muhtemelen çocuklarında sınav kaygısı ile ilgili gözlemleri vardır.
Aslında, sadece bu büyük sınavlar değil, muhtemelen çocuklarınızın okullarında da yapılan kendi standartlaştırılmış sınavları vardır. En azından sınıf sınavları veya yıl sonu değerlendirmeleri ve izleme sınavları var. Yani bu tür değerlendirmelerin, bazı çocuklar için çok stresli olabileceğini biliyorsunuz.
Bunun gibi standartlaştırılmış sınavların amacının öğrencinin öğrenmesi ile ilgili anlık görüntüsünü yakalamak olduğunu biliyoruz. Bu değerlendirmeler aslında öğretmenlerin öğrencinin neyi iyi yaptığının ve hangi konuda daha fazla yardıma ihtiyacı olduğunu anlamasına yardımcı olan küçük anlardır.
Ancak LGS ya da YKS gibi sınavlar çocukların, anne babaların ve hatta öğretmenlerin muazzam düzeyde kaygı yaşamasına neden olabiliyor. Neden? Bu, sınavı algılama şeklimiz ve ona verdiğimiz önem nedeniyle.
Sınav kaygısı nedir?
İlk olarak, çocuklarda sınav kaygısının gerçekte ne olduğu ve bunu nasıl anlayabileceğiniz hakkında bir şeyler demek isterim. Sınav kaygısı, adı üstünde çocuğunuzun sınava girmesi gerektiğinde ortaya çıkan kaygıdır. Maalesef çocuklar arasında çok yaygındır ve şu belirtileri içerebilir:
Karın ağrısı ve bulantı
Baş ağrısından şikayet etmek
Gergin hissetmek
Duygusal patlamalar, ağlama krizleri
Motivasyon kaybı
Sinirlilik veya öfke patlamaları
Çarpıntı, nefes almada zorluk
Sınav günü sınava girmeyi ve hatta okula gitmeyi reddetme
Sınav kaygısının çocuğunuz üzerindeki etkileri Çocuklarda sınav kaygısı her zaman kötü bir şey değildir. Aslında, elimizden gelenin en iyisini yapmak için az miktarda endişe veya strese ihtiyacımız var. Bu kaygı, bizi çalışmaya veya hazırlanmaya ve elimizden gelenin en iyisini yapmaya teşvik eden şeydir. Bizi harekete geçmeye teşvik ederse, belli bir düzeyde kaygı harikadır. Sonuçta, bir duygu olarak kaygının tüm noktası budur. Ancak aşırı sınav kaygısı, performans üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Çocukların hata yapmalarına, kafalarının karışmasına, bunalmalarına ve bilgileri unutmalarına neden olabilir. Ayrıca karar verme ve muhakeme becerilerini de olumsuz etkiler. Yüksek kaygı durumunda vücudumuz ve beynimiz bir tehdit için yüksek alarma geçer. Çok endişeli olduğumuzda da net düşünemeyiz. Bu, çocuğunuzun bir sınavdaki performansı ile ilgili ne kadar endişeli olursa, performansının da o kadar etkilenebileceği anlamına gelebilir.
Peki çocuğunuza yardım etmek için ne yapabilirsiniz?
1. Yararsız düşünmeyi yeniden çerçevelendirin
Bu, bir çocuğun bakış açısını, bir sınavın değeri ve öneminin yanı sıra, bu sınavdaki performansının onun için anlamı ve bir kişi olarak onun için ne ifade ettiği ile ilgilidir. Sadece çocuklar değil, hepimiz için bir sınavın önemini aşırı vurguladığımızı bazen farketmeyiz. İyi performans göstermelerini isteriz, başarılı olmalarını bekleriz. Çocuklarımızı en iyi yerlerde göremek isteriz ve onlar da anne babalarını gururlandırmak ve memnun etmek isterler ve bazen kaygılarının sebebi bu olabilir.
Sizinle görüşmelerde de gözlemlediğim bir şeyi paylaşmak isterim; ailelerde görüyorum ki, anne babalar sınavla ilgili tüm kaynakları alıyor ve sınav için kurslara göndermek yanında özel dersler için de yüklü paralar ödüyorlar. Çocuklar, istenen sınav puanına ulaştığında ödüllendiriyorlar. Bu çocuğun sürece değil, sonuca ulaşmasına sebep olabiliyor. Aynı zamanda çocuklarda beklentileri karşılama konusunda baskı altında hissetme, giderek artan stres, endişe ve hem kendileri hem de çevreleri için beklentiye uygun performans gösterme baskısı yoğunlaşıyor.
Evet, okul önemli ama ruh sağlığı da oldukça önemli. Çocuklarımızın ellerinden gelenin en iyisini yapmasını istiyoruz. Ama bu bir şeylere zarar vererek olmamalı. Çocuğunuzun yapabilirliğinin, kendi ile ilgili beklentilerinin üzerine geçmemeli.
Öyleyse olayları belli bir perspektifte tutalım. Bu tek sınav önemli ama çocukların geleceğini sadece bu sınav yaratmayacak veya bozmayacak. Bu tek sınav, zekalarının bir ölçüsü değil ya da bir kişi olarak değerlerinin ölçüsü değil. Bu sefer olmasa bile başka bir fırsat çıkabilir ve o fırsat ona çok farklı yollar açabilir. o yüzden var olan sınavı hayatının tek seçeneği olarak algılamasına izin vermemek gerekiyor.
Bir sınavdaki performansı ne olursa olsun çocuğunuzu sevecek ve onunla gurur duyacaksınız. Çocuğunuzun değeri, biricikliği bir sınav puanıyla belirlenmez. Lütfen bunu anladıklarından emin olun. Zaten bildiklerini düşünseniz bile onlara anlatın, hatta bunu gösterin. Anlamalarını sağlayın.
2. Hazırlıklı hissetmelerine yardımcı olun
Çocuklar endişeli hissettiklerinde, bazen ne bekleyeceklerini anlamak için yardıma ihtiyaç duyabilirler. Özellikle de durum onlar için yeniyse, korku ve belirsizliklerini tetikleyen genellikle bilinmeyen unsurlardır.
Bu nedenle, çok zaman kaybetmeden, başlangıç olarak çocuğunuzla konuşun ve sınava girme konusunda endişelerini tetikleyen şeyin tam olarak ne olduğunu anlamaya çalışın. Yardımcı olabileceğiniz bir şey var mı, anlamaya çalışın. Örneğin: Belki zamanı iyi yönetemiyor olabilir. Belki belirli bir konu hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığını ve bir kaç konuda acil bilgi yenilemesi gerektiğini düşünüyor olabilir. Belki de sınavın neye benzeyeceği veya sorular hakkında emin olamadığı için endişelidir.
Şimdi oturun ve problemi birlikte çözmeye çalışın. Testin yapısına, zamanlamasına ve soruların doğasına aşina hissetmelerine yardımcı olmak için zaten denemelere giriyordur. Denemelerini beraber değerlendirin. Denemelerde neyi iyi yapıyor, nerede zorlanıyor? Zaman yönetimi konusunda yardıma ihtiyacı var mı? Belirli bir konuyu gözden geçirmesine yardımcı olabilir misiniz? Sakince beraber anlamaya çalışın.
Unutmayın, buradaki amaç, onları daha fazla çalışmaya teşvik etmek değil, testin yapısına ve sürecine daha aşina hissetmelerine yardımcı olmaktır. Ayrıca, öğretmenlerininde hazırlanmasına yardımcı olduğunu unutmayın, bu nedenle evde süreci çalışma okul ve dersane saatleri dışında hafif ve kolay tutmaya çalışın.
3. Onlara sakinleştirici stratejiler öğretin
Çocuklarda yüksek düzeyde sınav kaygısı, sınavdaki performanslarını etkileyecek ve olumsuz bir deneyim yaşamalarına neden olacaktır. Buradaki yaklaşımımızda dikkatli olmalıyız. Sınavın sonucuna kesinlikle çok fazla odaklanmak değil, bir çocuğun olumlu bir deneyim yaşamasını sağlamak istiyoruz. Daha sonra kötü performans göstermelerine neden olan bir sınav deneyimi, başka sınavlarda da tekrar tekrar anksiyete yaşamasına, sınavlarla ilgili olumsuz inançlarının güçlenmesine sebep olacaktır. Bu yüzden sınavı çocuğunuz için yapabildiğimiz kadar olumlu bir deneyim haline getirmek istiyoruz. Bunu, sınav durumundayken sakin kalmaları için stratejiler öğreterek yapabilirsiniz, böylece kendilerini güvende ve kontrolü ellerinde hissedebilsinler. İşte çocuğunuzla deneyebileceğiniz 3 strateji:
Derin nefes - Burundan nefes alın ve dörde kadar sayarak nefesi iyice alın. Sonra altıya kadar sayarken nefesi boşaltarak ağızdan yavaşça ve sabit bir şekilde nefes verin.
Topraklama - Odaya bakmalarını ve görebilecekleri 5 şeyi, duyabilecekleri 4 şeyi, dokunabilecekleri 3 şeyi, koklayabilecekleri 2 şeyi ve tadabilecekleri 1 şeyi adlandırmalarını sağlayın.
Görselleştirme - Sakin ve rahatlatıcı bir yerde olduklarını hayal etmelerini isteyin. Mutlu ve rahat hissettikleri bir yer.
4. Onlara inandığınızı bilmelerini sağlayın!
Çocuğumuz anksiyete yaşarken, hissettiklerini reddetmememiz veya geçersiz kılmamamız hayati önem taşır. Bu ne demektir? Ve geçersiz kılan bir cevap nasıl görünür?
"Korkacak hiçbir şey yok. Korkma. İyi olacaksın. Endişelenecek bir şey yok. Sınav eminim kolaydır. Sadece başla."
Bu cevaplar, çocuğunuzun kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olmak ve kaygısı üzerinde odaklanmaması için olumlu bir şekilde söyleniyor. Ancak ne yazık ki, bu tepkiler ters etki yapma eğilimindedir ve çocuğunu daha da kötü hissettirebilir. Çocuklar nasıl hissettiklerinden şüphe etmeye veya kaygıları yüzünden utanç ve suçluluk hissetmeye başlarlar. Ve gelecekte nasıl hissedecekleri hakkında bizimle konuşma olasılıkları azalır.
Bunun yerine, nasıl hissettiklerini doğrulamak ve bunun üstesinden gelebileceklerine inandığınızı bilmelerini sağlamak iyi gelecektir. Bu ne demek? "Korktuğunu biliyorum ama sana inanıyorum.", "Bunun senin için zor olduğunu biliyorum ama yardım etmek için buradayım.", "Pek çok insan sınavlar konusunda gergin hissediyor, yalnız değilsin.", "Kaygılı hissediyorsan, bahsettiğimiz stratejileri kullanabilirsin. Daha önce gergin olduğunda, ne yardımcı olmuştu, hatırlıyor musun?", "Geçmişte endişeli olduğun benzer bir zamanı hatırla, endişen gerçek oldu mu?" gibi.
5. Onları başarıya hazırlayın
Çocuğunuzun sınav gününde ellerinden gelenin en iyisini yapacak olumlu bir duygu durumunda hissetmesini istiyoruz; enerji dolu, iyi dinlenmiş ve konsantre gibi. Bu koşullar, olumlu bir deneyim yaşama ve kendilerini daha güvende hissetme olasılığını artırır. Yardımcı olmak için yapabileceğiniz birkaç basit şey var:
Bir gece önce yeterince uyuduklarından emin olun
Sınavdan önce sağlıklı beslendiklerinden emin olun.
Bol miktarda egzersiz yaptıklarından emin olun - bu beden ve zihin için iyidir
Çocuklar için aşırı uyarıcı olabileceğinden, konsantrasyonlarını ve dikkatlerini etkileyebileceğinden ekran süresini minimumda tutmaya çalışın. (Pandemi döneminde bunun çok kolay olmadığını biliyorum. En azından belli bir süre kotası koyun.)
Sınav sürecinde güven ve aşinalık duygusu sağlamak için programları ve rutinleri olabildiğince düzenli tutun
Çocuğunuza çalışması için çok fazla baskı yapmaktan kaçının
Bol bol dinlenmeye, oyun oynamaya ve başkalarıyla bağlantı kurmaya teşvik edin
Çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu her türlü soruyu veya endişesini getirmesi için hazır olun.
Umarım bu stratejiler size çocuklarda sınav kaygısı hakkında biraz fikir vermiştir. Çocuğunuz için yararlı olmuştur. Bu konuda daha fazla desteğe ihtiyaç olduğunu düşünüyorsanız, kısa bir zaman kalmışken mutlaka bir profesyonelden destek alın.


Yorumlar