Çocuk ve Gençlerde Duygular Her Zaman Göründüğü Gibi Olmayabilir.

Bir anne, 15 yaşındaki oğlunun evde karantina günlerinde kendisini odasına kapadığını, hiçbir şey yapmadığını, iletişim kurmadığını, öfkeli ve tepkisel olduğunu paylaşmış. Belki siz de buna benzer tepkileri çocuklarınızda gözlüyor olabilirsiniz ya da evde oturma süreci uzadıkça benzer gözlemler olabilir. Sıkılma, depresif duygu durumu, saldırganlık, içe kapanma, bunalma gibi pek çok duygu durumunu direk ifade edemeyip farklı şekillerde de ifade etme yoluna gidebilirler. Bu süreç içerisinde çocuklarda tepkisellikler artabilir, ebeveynleri yoracak davranışlarda bulunabilirler.

Hangi yaşta olursa olsun, bu yaşanan süreçte öfke, gerginlik ve benzer duygular aslında çok doğal. Çünkü istedikleri gibi dışarı çıkamıyor, sosyalleşemiyor, park ya da bahçelerde koşup oynayamıyorlar. Aynı durum ebeveynler için de geçerli. Ebeveynler olarak siz de dışarıda arkadaşlarınızla buluşup kahve içmek ya da cadde de bir yürüyüş yapmak belki de bugün hiç yataktan çıkmayıp kitap okumak, sevdiğiniz abur cuburları yemek ve tüm gün pijamalarla dilediğinizi yapmak isteyebilirsiniz. Ama şu anda var olan yeni yaşam tarzı ile belki evde hem çocuklarınızla ilgilenmek hem de kendi işinizi yapmak durumundasınız.

Ebeveynler olarak çocuklara yardım etmek için en iyi açıklamaları yapmaya çalışıyoruz. Ama bazen çocuklar fazla açıklama istemeyebiliyorlar. Sadece duygularını ifade etmeye ya da enerjilerini atmaya ihtiyaç duyuyorlar.

Bazen gösterilen duygunun altında başka duygular yatıyor. Örneğin; öfke kaygının görünen yüzü olabilir.

Tüm bu çerçevede değerlendirdiğimizde yoğun yaşanan duygu ve tepkilerin altında şu nedenler yatabilir:

- Karşılanmamış ihtiyaçlar (hareket, sosyalleşme, bağlanma veya fiziksel ihtiyaçlar olabilir.)

- Belki daha fazla bilgiye ihtiyaç duyma. Belirsizlikler ya da bilginin tam aktarılmaması tepkiyi artırabilir.

- Kendini kötü hissettiren duyguları ifade ederek deşarj olma ihtiyacı olabilir. Aşırı kontrol de tepkiselliği artırır.

Çocuklar hangi yaşta olursa olsun şu an kolektif bir stres durumunun içindeler. Bu stres durumunu kendi içinde baskılıyor olabilirler ya da yeni rutinlere alışmaya çalışıyor olabilirler. Bu süreçte akranları ile daha az zaman geçirip içeride daha fazla zaman geçiriyorlar.

Çocukların öfkesini ifade etmelerine ket vurmak ya da durdurmak duyguları anlayan, empatik yetişkinlere dönüşmelerine ve duygularını düzenleme yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olmaz. Hangi duyguyu yaşıyorlarsa yaşasınlar o duygu kabul etmek, duyguyu ifade ettiğinde ebeveynlerinin kabulünü kaybetmeyeceklerine inancın devam etmesi, öfke gibi yoğun duyguları yönlendirmelerine yardımcı olmak için kaynak olarak bizden destek alabileceklerini bilmeye ihtiyaç duyuyorlar.

Şu an var duruma karşı öfkelenmelerini doğal kabul etmek, çocuğun öfkesini hissetmek ve ifade etmesine izin vermek önemlidir. Öfkesini kabul etmek ve alan açmak iyi gelecektir ama saldırganlıkta sınır koymak gerekir.

“Kızgın olduğunu görebiliyorum ama vuramazsın. Topa vurabilirsin ya da yastığı yumruklayabilirsin ama kardeşine vuramazsın. Bunu başka türlü gösterebilirsin.” Ya da “Öfkenin farkındayım ama bağırmana izin veremem başka bir şekilde ifade edebilirsin.” Gibi duyguyu anladığınızı ama davranışı kabul etmediğinizi ifade edebilirsiniz.

Çocuklarımızı ne kadar stresten korumaya çalışsak da çoğu stresi, gerginliği hissediyor. Yapılabilecek şeylerden biri, stres ve gerginliklerini ifade etmelerini desteklemektir. Stresi serbest bırakmanın temel yollarından biri, ağlamak istiyorlarsa izin vermek ve duygularını açığa çıkarmalarına fırsat vermektir. Bazen bunu direk ifade edemedikleri için dolaylı yollardan açığa çıkaracak şekilde davranırlar. Yani şu andan itibaren her zamankinden daha çok ağlamalarına, depresif hallerine, kızgınlıkla verilen tepkilere hazır olmak, bu duygudan kurtulsun diye dikkati dağıtmamak, öfkeye izin vermek ve sakinleşmelerini beklemek iyi gelecektir. Var olan enerjilerini çıkarmalarına izin vermek ancak sınırları zorladıklarında sınır koymak ve onları duygusal olarak tutmaktan bahsediyoruz. Aslında tepkiselliği ile çocuğunuz var olan duygusunu açığa çıkarmak için size mesaj vermeye çalışıyor olabilir. Bu, “iyi hissetmiyorum ama nasıl ifade edeceğimi bilmiyorum, bana yardım et!” mesajı olabilir. Bu mesajı almak ve duyguyu ifade etmesine alan yaratmak çocuğu kapsamak, tutmak dediğimiz noktadır.

Bir çocuğun öfkesi karşısında kendinize şu soruları sorabilirsiniz:

Neye kızgın?

Bize hangi mesajı vermeye çalışıyor?

Neye ihtiyacı var?

Öfkelerini güvenli bir şekilde ifade etmek için desteğe ihtiyaçları var mı?

Çocuğuma duygularının benim için önemli olduğunu nasıl ifade edebilirim?

Yetişkinler olarak öfkelendiğimizde başkalarının nasıl cevap vermesini isterim?

Yakın ilişkilerimizde sinirlenmemizin sebepleri nelerdir?

Yaptığım okumalarda duygusal yetişkinlik diye bir kavramdan bahsediliyordu. Duygusal yetişkinliği; kendi düşünce, duygu ve davranışlarının sorumluluğunu üstlenmek olarak tanımlanıyor. Şu an çocuklarınızın sizin sakin ve sevgi dolu etkinize yani duygusal yetişkinliğinize her zamankinden daha çok ihtiyacı var. Kendi mutluluğunuzdan sorumlu olduğunuza ve bu mutluluğun ya da mutsuzluğun başkalarının söyledikleriyle hiçbir ilgisi olmadığına karar verdiğinizde kendi gücünüzü geri alırsınız. İşte bu duygusal yetişkinliktir. Kolay bir şey değil. Doğal olarak diğer insanlara tepki vermek ve hatta bazen hıncımızı çıkarmak isteyebiliriz biz de yetişkinler olarak. Çünkü biz de çocuklarımızla benzer süreçleri yaşıyoruz. O zaman kendimize de zaman ayırıp duygumuzu yaşayacak alanlar yaratmak, rahatlamak ve sonra yola sakin bir şekilde devam etmemiz bu süreci sağlıkla atlatmamıza yardımcı olacaktır. Yani insanlar çıldırıp stres yaparken sakin kalabildiğinizde gücünüzü yani duygusal yetişkinliğinizi temsil edersiniz. Hayatınızda olumlu bir etki olması için mükemmel olmanıza gerek yoktur. Sadece önemseyen ebeveynler olarak gayret göstermek, empati kurmak ve kendimize de çocuğumuza da duyguları ifade edebilecek alanlar yaratmak bu süreci hepimiz adına rahatlatır.

Bazen var olan durum içerisinde insan ne yapacağını bilemeyebilir. Duyguları yönetmek ya da düzenlemek konusunda destek ihtiyacınız varsa destek alabilirsiniz.