Ergenlik: Balık Dory mi?

Annelerden çocuklarının unutkanlıkları ile ilgili şikayetler fazlaca geliyor. Sorumluluklarını zamanında yapmadıkları, unuttukları, dalgınlıkları sıkça duyduklarımdan.

Sizinle özellikle ergen ebeveynleri ilgilendiren bir bilgi paylaşayım.

Çocuğunuzun unutkan olduğunu ,sorumluluk sahibi olmadığını düşünebilirsiniz, ama bu durumun fizyolojik bir alt yapısının da olduğunu bilmeniz gerçekten önemli, özellikle ergenlikte bu durum biraz onların beyni ile de ilgili.

"Prospektif bellek" denilen bir sistem var beyinde - bu, daha sonra bir şey yapma niyetini zihninizde tutma yeteneğidir. Okuldan eve döndüğünde ödevini yapmayı hatırlamak gibi, sabah kalkınca çantaya koyulması gereken bir şeyi koymayı hatırlamak gibi ya da işten eve dönerken süt almayı hatırlamak gibi.

Araştırmacılar, potansiyel hafızanın altı ve on yaş arasında ve daha sonra yirmili yaşlarda daha hızlı geliştiğini bulmuşlardır. Gençlik yıllarındaki çalışmalarda bu sistemin gelişmesine dair bulgular daha az. Çünkü beynin bir kısmı - bir şey yapmayı hatırlama yeteneği - ergenlik çağının geri kalan diğer gelişme alanlarının büyümesine ve gelişmesine ayak uyduramaz. Bu bilgi sanırım pek çok şeyi açıklıyor değil mi?

Ergen beynini anladığınızda, çocuğunuzu anlamak çok daha kolay olacaktır. Tıpki sevdiğimiz karakter balık Dory gibi, hafızaları karışık bir yolculuktadır bu dönemde.

Ergenlikte beyin ve sistemler tepe taklak olur. Enerji, beden gelişimine o kadar yoğunlaşır ki, zihinsel sistemler buna ayak uyduramaz. Bu nokta bizim kontrol edemeyeceğimiz, her ergenin farklı yoğunlukta yaşayacağı bir durumdur. Bir de her şeyi bu referansa bağlamamızın doğru olmayacağı davranışsal bir yön de vardır. Ergenliğe gelene kadar hafıza ile ilgili beceri alanları, - buna sorumluluk alma, organize olma da dahil - gibi noktaların gelişmesine zemin hazırlanmamışsa, bu verdiğim bilgi ergenlikte hatırlayamamanın tek nedeni olarak görülmemelidir. Ancak anne babalar, ergenlerin yaşadığı hatırlayamama hallerini bazen bilerek yaptıklarını düşünebilir.

Ergenliğe gelene kadar her işi halledilen çocuk hatırlama, hafıza, dikkat, odaklanma gibi pek çok alanı geliştirecek bilgi ve deneyimi kazanamaz. Çocuğu yerine düşünen ebeveynler çocuklarının kendi ayakları üzerinde durmasına izin vermez. Bir örnek vereyim: nerede oturuyorsunuz? gibi güncel bilgi gerektiren bu soruya ergen yaşlarda bir çocuğun cevap verebilmesini bekleriz. Hala bu soruya cevap veremeyen ergenler var:(

Bellek gelişimi sadece kağıt kalem ile olmaz, ergenliğe kadar prospektif belleğin gelişimine katkısı olacak aktif deneyimleme sağlanmamışsa, ergenlik tam bir sudan çıkmış balık durumudur. Çünkü bir anda anne babalar "artık büyüdü!" diyerek ergenden kendi kendine organize olmasını, hatırlamasını, halletmesini, söylenmeden yapmasını bekler.

Alt yapısı oluşmamış bir öğrencinin tek başına matematik problemini çözemeyeceği gibi ergenler de nasıl halledecekleri ile ilgili bir çerçeveleri yoksa bu söylenenleri nasıl yapabilirler?

Son olarak vurgulayacağım önemli iki nokta:

Biri, uyku ihtiyacının yeterli olarak karşılanmasıdır.

Diğeri ise, çocuğun küçük yaşlardan itibaren her türlü deneyime fırsat vermesidir. Gelişim bir bütündür. Sadece akademik egzersizler hafızayı güçlendirmez, en önemli deneyim yaşarak tecrübe ettikleridir.

Sevgili anne babalar, unuttuğunda, beceremediğinde, sıkıntı yaşadığında arkadan ortam düzenlemesi yapmayın, farklı kişileri organize etmeyin, her şeyi düşünmeyin, bırakın biraz o yaşantı içerisinde zorlansın, debelensin, var olan bilgilerini kullansın, muhakeme etsin, sahip olduğu bilgileri yaşanan duruma transfer etsin, çözüm üretsin, ürettiği çözümü denesin, olmazsa düzeltsin. O arada yaşadığı duygular da bir deneyim fırsatı oluşturacaktır. Sizin yanında olmanız ve ihtiyacı olduğunda sınır ve şefkat arasındaki dengeli yaklaşımınız bu dönemde en iyi gelecek şeydir.

Tabi ki bu bilgi referansında - çocuğunuzun kişisel gelişimi ve ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak - aranıza da çatışma noktası oluşturmadan, hatırlaması gereken konularda beraber ortak çözümler bulmasına destek olabilirsiniz.